Wie won de 80 jarige oorlog? In dit artikel wordt er antwoord gegeven op die vraag door middel van een analyse van gevechten. Onder gevechten versta ik: belegeringen en innames van steden, veldslagen, zeeslagen, plunderingen etc. Allereerst kijk ik naar wat de 80 jarige oorlog precies inhoudt en wat de oorzaken zijn van dit conflict. Daarna analyseer ik de data van gevechten. Vragen die onder ander beantwoord worden zijn: Welke partijen vochten er allemaal? Wat voor soort gevechten waren er welke kwamen het meest voor?
De tachtigjarige oorlog was een conflict in de periode van 1568 tot 1648 tussen de opstandelingen in Nederland, wat later de Republiek werd, en de Spaanse Habsburgers. Al jaren was het volk in Nederland ontevreden over het regeren van de Spaanse koning. Er was geen godsdienstvrijheid, waardoor protestanten werden vervolgd. Daarnaast moest er ook veel belasting worden betaald en kregen de afzonderlijke gewesten steeds minder macht en privileges, omdat de Spaanse koning streefde naar een centraal en absoluut gezag (Timmers, 1972; Van der Lem, 2018). Twee belangrijke figuren die op een gegeven moment lijnrecht tegenover elkaar kwamen te staan waren Filips II en Willem van Oranje. Filips II was de koning van Spanje en landsheer van de Nederlanden, die het gezag had over de Nederlanden had en Willem van Oranje was op dat moment de hoogste edelman van Nederland en leider van de opstand.
De hoofdataset die ik in dit artikel heb gebruikt is hier te vinden: https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_gevechten_in_de_Tachtigjarige_Oorlog. Ik heb deze dataset ingeladen in Excel en met behulp van draaitabellen en grafieken deze data gevisualiseerd.
Van het beleg tot Valancijn tot de zeeslag bij Puerto de Cavite
Volgens de dataset van Wikipedia hebben er gedurende de 80 jarige oorlog minimaal 257 gevechten plaatsgevonden. Het eerste gevecht begint al op 6 december in 1566 met het beleg van Valancijn en het laatste gevecht is de zeeslag bij Puerto de Cavite in 1648. Het officiële begin van de 80 jarige oorlog is de slag bij Heiligerlee in 1648, maar daarvoor waren al een aantal gevechten die dezelfde kenmerken hadden als de gevechten na 1648 (zoals strijden om godsdienstvrijheid). Vandaar dat ik begin met 1566, waar de dataset van Wikipedia die ik gebruik ook begint. In onderstaande grafiek kan je het aantal overwinningen per strijdende partij zien gedurende de 80 jarige oorlog.
De overwinningen zijn over het algemeen erg gelijk opgegaan. Van de gevechten waar de overwinning bekend is, winnen de Nederlanders net aan. Maar er zijn nog 6 gevechten, waarbij (volgens mijn onderzoek) de winnaar niet bekend is. Maar wie won de 80 jarige oorlog? Je zou kunnen zeggen dat deze oorlog geen winnaar heeft gekend, omdat het zo gelijk op is gegaan. Maar uiteindelijk heeft het er wel voor gezorgd dat de republiek der 7 verenigde Nederlanden werd erkend als soeverein land, dus in die zin heeft Nederland gewonnen.
Laten we eens kijken naar het verloop van deze gevechten.
Wat opvalt is dat in de 16de eeuw er meestal meer dan vijf gevechten per jaar voorkwamen en in de 17de eeuw er meestal minder dan vijf gevechten per jaar plaatsvonden. In verloop van de tijd is de oorlog dus iets minder grootschalig geworden. De piek zit in 1572 toen er maar liefst 25 gevechten per jaar voorkwamen. Dit is het jaar waarin Den Briel werd ingenomen door de geuzen, die daarna flink wat gevechten hebben gewonnen. Dit waren vooral innames van steden. Voor Willem van Oranje was 1572 het eerste succes na de slag bij Heiligerlee (1568).
In de grafiek hieronder kan je zien welke betrokkenen er het vaakst voorkwamen. Ik heb alleen belangrijke betrokkenen genomen die meer dan twee gevechten hebben gevoerd.
Zoals je kan zien worden de strijdende partijen het meest aangeduid door De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden tegen het Spaanse rijk (110 gevechten). Pas vanaf 1588 was er sprake van een republiek. Vanaf dat moment kreeg het conflict ook meer het karakter van een echte oorlog. Daarvoor werd er gesproken van een opstand en werd de Nederlandse partij Nederlandse rebellen genoemd (29 gevechten). Een tussen variant van de Nederlandse Republiek was de Unie van Utrecht in 1572 (39 gevechten) als reactie op de zuidelijke Unie van Atrecht (Oud Utrecht, 2020). De geuzen hebben ook een significante rol gespeeld met totaal 20 gevechten. Geuzen waren gevluchte protestanten die op zee aan het roven waren geraakt. Een van de eerste steden die zij innamen was Den Briel in 1572. Ze besloten de stad in naam van de Prins te veroveren. De Spaanse soldaten waren overigens net weg, waardoor er van verzet geen sprake was (Van Stipriaan, 2022).
Wat voor soort gevechten werden er dan zoal gevoerd? Dat is te zien in onderstaande grafiek.
Er zijn 20 gevechten te onderscheiden. Uiteraard zit er veel overlap in de naam van de verschillende gevechten. Wat wel opvalt is dat er veel meer belegeringen waren dan veldslagen. Beleggeringen waren militaire acties waarbij een stad werd afgesloten van de buitenwereld. Hierdoor werd de voedseltoevoer afgesloten, waardoor de burgers in hongersnood kwamen. Steden en dorpen waren dan vaak ook de dupe van deze oorlog, welke vaak in korte tijd van bezetter wisselde. Door de Spanjaarden werden er ook ‘wraakmissies’ opgezet, waardoor steden werden verwoest. Kijk maar naar het beleg van Naarden (1572), de Spaanse furie in Mechelen (1572) of de furie van Houtepen (1581), waar er een complete of groot deel van de bevolking werd vermoord.
Interessant om te onderzoeken is om te kijken welke partij er per type gevecht succesvol was. Zie onderstaande grafiek.
Wie won de 80 jarige oorlog qua type gevechten? De Nederlandse opstandelingen waren onder andere beter in beleggeringen, innames en zeeslagen (van de gevechten waar de uitkomst bekend is). Vooral op zee is er een significant verschil, de Nederlanders wonnen 2x zoveel zeeslagen als de Spanjaarden: 12 versus 6 zeeslagen. De Spanjaarden waren daarentegen weer een stuk beter op het land: ze wonnen 26 veldslagen tegen 9 voor de Nederlanders.
Referenties
23 januari 1579: Unie van Utrecht – Oud Utrecht. (2020, 23 januari). Geraadpleegd op 22 september 2022, van https://oud-utrecht.nl/nieuws/501-23-januari-unie-van-utrecht
Apple Podcasts. (2022, 22 april). 4.9 Tim en Paul en Willem van Oranje. Geraadpleegd op 22 september 2022, van https://podcasts.apple.com/nl/podcast/4-9-tim-en-paul-en-willem-van-oranje/id1441037174?i=1000558441272.
Timmers, J. J. M. (1975). De glorie van Nederland. Elsevier Gezondheidszorg.
Van der Lem, A. (2014). De Opstand in de Nederlanden 1568-1648. De Tachtigjarige Oorlog in woord en beeld, 73-74.
Geef een reactie